Blauwe Plein als middelpunt

Sinds een jaar of tien keert Amsterdam terug aan het IJ. Woonwijken als het IJplein, Oostelijk havengebied, Westerdokseiland en Overhoeks herscheppen het IJ tot een centrale plek binnen Amsterdam. Een mooie ontwikkeling. Maar juist de veelheid van bouwactiviteiten rondom het IJ vormt ook een bedreiging. Het IJ wordt wel eens het blauwe plein genoemd. Maar anders dan een intiem stadsplein, is het niet goed als het plein aan zoveel mogelijk kanten wordt dichtgetimmerd met straatwanden. De zuidelijke IJ-oevers bij de Piet Heinkade, Java-eiland en Westerdokseiland illustreren dat muren met hoge bouwblokken de stad opnieuw afsluiten van het IJ.

Laten we voorzichtig omgaan met de ruimtelijkheid die nu nog over is. Zoals bijvoorbeeld de weidsheid van de nog lege kop van Java-eiland. Er bestaat een al wat ouder plan van Sjoerd Soeters waarin die landtong volgebouwd wordt met hoogbouw. Torens op die ‘landtong’ zullen de zichtlijnen wegnemen.

Onlangs publiceerde Amsterdam zijn ‘watervisie’. Daarin zinvolle noties. Tegelijkertijd laat het te veel ruimte om de oevers dicht te metselen met hoge huizenrijen of hotelbootkades. Nabij het Kompaseiland en in Noord ziet men graag cruiseterminals voor de Rijnvaart verschijnen. Deze zullen het zicht op het IJ wegnemen en vervangen voor een muur van wit aluminium. Ironisch genoeg komt in de watervisie vrijwel elke vervoersbeweging op en over het water aan bod, maar de veelbesproken bruggen over het IJ worden doodgezwegen. Dat terwijl juist bruggen het water toegankelijk maken voor grote groepen wandelende en fietsende Amsterdammers. De belangen van de nautische economie lijken voorrang te krijgen boven de noodzakelijke oversteekbaarheid van het IJ. Maar goed gepositioneerde bruggen zullen op het IJ meer zichtlijnen teruggeven dan dat ze wegnemen.

Natuurlijk is ook hoogbouw niet taboe. Zolang de hoge flatgebouwen niet pal aan de oever worden gezet, maar enkele honderden meters landinwaarts, is iedereen blij. Het versterkt de ruimtelijkheid van het IJ als Blauw Plein, zonder dat dit watergebied nodeloos wordt ingeklemd tussen glas, staal en betonwanden.